Czy przyjęcie mandatu oznacza, że nie ma już możliwości jego uchylenia? Nie zawsze. Są przypadki, kiedy nawet prawomocny mandat (czyli mandat przyjęty) może zostać uchylony.
W jakich przypadkach można żądać uchylenia mandatu?
Zasady uchylania prawomocnych mandatów zostały uregulowane w art. 101 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Przewidziano kilka przyczyn, dla których można żądać uchylenia mandatu. Są to w szczególności przypadki:
- jeżeli grzywnę nałożono za czyn, który nie jest czynem zabronionym jako wykroczenie,
- mandat nałożono na osobę, która nie ukończyła 17 lat,
- sprawca dopuścił się wykroczenia działając w obronie koniecznej, w stanie wyższej konieczności, bądź sprawca czynu w chwili jego popełnienia był niepoczytalny,
- gdy za dany czyn należy orzec środek karny, bądź czyn sprawcy stanowi zarówno wykroczenie jak i przestępstwo.
Kto może żądać uchylenia prawomocnego mandatu?
Z wnioskiem o uchylenie może wystąpić sam ukarany, jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny. O uchylenie może wnioskować również organ, którego funkcjonariusz nałożył mandat. Uchylenie może nastąpić także z urzędu.
W jakim terminie można złożyć wniosek o uchylenie mandatu?
Osoba ukarana mandatem ma zaledwie 7 dni na złożenie wniosku o uchylenie mandatu. Wniosek złożony po tym terminie jest bezskuteczny. Jeżeli jednak ukarany wykaże, że nie złożył wniosku w terminie z przyczyn od niego niezależnych np. z powodu choroby i braku możliwości skorzystania z pomocy osób trzecich, może złożyć wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia wniosku o uchylenie mandatu. W takim wypadku wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu, należy złożyć wniosek o uchylenie mandatu.
Organ, którego funkcjonariusz nałożył mandat, może wystąpić o jego uchylenie. Organ nie jest związany żadnym terminem.
Uchylenie mandatu z urzędu również nie jest ograniczone żadnym terminem. Z wnioskiem o uchylenie mandatu z urzędu może zwrócić się również sam ukarany, jeśli np. przekroczy termin do samodzielnego złożenia wniosku o uchylenie mandatu, a nie ma uzasadnionych przyczyn, z powodu których można żądać przywrócenia terminu.
Kto orzeka o uchyleniu mandatu?
Wniosek o uchylenie mandatu składa się do sądu, w obszarze którego nałożono mandat. Sąd rozpoznaje wniosek na posiedzeniu. W posiedzeniu ma prawo uczestniczyć ukarany, organ, który lub którego funkcjonariusz nałożył grzywnę w drodze mandatu, albo przedstawiciel tego organu oraz pokrzywdzony.
Na posiedzeniu nie przeprowadza się postępowania dowodowego. Sąd może jednak zlecić czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego. Sąd może zażądać, aby organ, którego funkcjonariusz nałożył mandat, przesłał do sądu dokumentację, która była podstawą do nałożenia mandatu. Sąd może przesłuchać ukaranego mandatem, innego uczestnika zdarzenia oraz funkcjonariusza, który nałożył mandat. Konieczna może być również opinia biegłego, w szczególności kiedy podstawą uchylenia jest niepoczytalność.
Po przeprowadzeniu posiedzenia sąd wydaje postanowienie o uchyleniu prawomocnego mandatu karnego, albo o nieuwzględnieniu wniosku.
W przypadku uwzględnienia wniosku, sąd nakazuje zwrot wpłaconej grzywny.